امام صادق(ع) با روشن سازی موضع اسلام و تشیّع برتری بینش اسلام را ثابت کرد

به گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خواهران گلستان، امروز بسیاری از مبلغان دین که در اقصی نقاط جهان فعالیت می کنند از آموزه ها و مکتب امام صادق (علیه السلام) برای اشاعه اسلام استفاده می کنند، در سالروز شهادت رئیس مکتب شیعه گفتگویی را با «زهرا جمالی زاده»، معاون آموزش حوزه علمیه خواهران استان گلستان ترتیب دادیم تا در خصوص ویژگی و شخصیت امام صادق(علیه السلام) گفتگو کنیم.

ویژگی های برجسته امام صادق(ع) چه بود؟

در منابع روایی در زمینه ویژگی‌های اخلاقی امام صادق(ع) گزارش‌هایی از زهد، انفاق، علم فراوان، عبادت بسیار و تلاوت قرآن آمده است. محمد بن طلحه، امام صادق(ع) را از بزرگ ترین افراد اهل بیت(علیهم السلام)، دارای علم فراوان، بسیار اهل عبادت و زهد و تلاوت قرآن توصیف کرده است؛ مالک بن انس از ائمه فقهی اهل سنت نیز گفته است: «در مدتی که پیش امام صادق(ع) می‌رفته، همیشه او را در یکی از سه حالت نمازخواندن، روزه‌داری و ذکرگفتن دیده است».

روایت‌هایی نیز از انفاق‌های پنهانی امام صادق(ع) وجود دارد. به نوشته کتاب کافی، حضرت شب‌ها مقداری نان و گوشت و پول در کیسه می‌ریخت و به صورت ناشناس به در خانه تهیدستان شهر می‌برد و میان آنها تقسیم می‌کرد.

ایشان همچنین، دارای علم فراوان بودند و دست رد به سینه کسی در بُعد مباحث علمی نمی‌زدند. در مکتب امام جعفر صادق (ع) حلم و بردباری از جایگاه ویژه برخوردار است.

به نظر شما شیعه مورد انتظار امام صادق(ع) باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

شیعه بودن زمانی تحقق می‌یابد که انسان بتواند امام و پیشوای خود را در همه امور مشایعت کرده و رهرو او باشد. بنابراین، کسی که در فلسفه و سبک زندگی از رهبر و پیشوای خود پیروی کند و او را سرمشق فکری و رفتاری قرار دهد، مصداق تشیع و شیعه بودن می شود.

بسیاری از افراد امام صادق(ع) را به عنوان مروج و احیاگر اسلام می شناسند، در این مورد توضیح دهید؟

خداوند در آیه ۸۳سوره صافات می‌فرماید: «وَاِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لإبْرَاهِیم؛ براستی که ابراهیم، از شیعیان نوح است»، یعنی واقعا او چنین خصوصیتی دارد و در فکر و رفتار، از حضرت نوح(ع) پیروی می‌کند.

بر همین اساس وقتی سخن از شیعیان امیرمومنان علی(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) مطرح است، باید کسی باشد که نسبت به اهل بیت(علیهم السلام) شناخت داشته و فلسفه و سبک زندگی خویش را بر اساس فلسفه و سبک زندگی آنان پابرجا کرده باشد و در این راه تلاش کند. شیعه واقعی کسی است که رضایت آنان را با پیروی و اطاعت محبت آمیز و مودت آفرین به دست آورده باشد. چنین شیعه‌ای است که دارای جایگاه برتر در نزد خداوند و پیامبر(ص) و امامان(ع) خواهد بود و از فواید این شیعه بودن بهره مند خواهد شد.

در عصر امام صادق(ع) فرقه های و مکاتب انحرافی متعددی وجود داشت، رویکرد حضرت در برابر این جریانات چه بود؟

امام صادق(ع) با توجه به فرصت مناسب سیاسی که به وجود آمد، با ملاحظه نیاز شدید جامعه و آمادگی زمینه اجتماعی، دنباله نهضت علمی و فرهنگی پدرش امام باقر(ع) را گرفت و حوزه وسیع علمی و دانشگاه بزرگی به وجود آورد و در رشته های مختلف علوم عقلی و نقلی آن روز، شاگردان بزرگ و برجسته ای همچون هشام بن حکم، ابان بن تغلب، هشام بن حکم، مفضل بن عمر، جابر بن حیان و ... تربیت کرد که تعداد آنها را بالغ بر چهار هزار نفر نوشته اند و این شاگردان به نقاط مختلف جهت ترویج دین اسلام فرستاده شدند.

امام صادق(ع) با تمام جریان های فکری و عقیدتی آن روز برخورد کرد و موضع اسلام و تشیع را در برابر آنها روشن ساخته، برتری بینش اسلام را ثابت کرد. شاگردان دانشگاه امام صادق(ع) منحصر به شیعیان نبود بلکه پیروان سنت و جماعت نیز از مکتب آن حضرت برخوردار می شدند.

پیشوایان مشهور اهل سنت بلاواسطه یا با واسطه شاگرد امام بودند که در راس این پیشوایان ابوحنیفه قرار دارد و دو سال شاگرد امام بوده است، او این دوسال را پایه علوم و دانش معرفی می کند و می گویند؛ «لولا السنتان لهک نعمان اگر آن دو سال نبود نعمان هلاک می شد».

امام صادق(ع) هر یک از شاگردان خود را در رشته ای که با ذوق و قریحه ی او سازگار بود، تعلیم می داد. مانند: حدیث، تفسیر و علم کلام و امثال اینها تخصص پیدا می‌کردند، گاهی امام دانشمندانی را که برای بحث و مناظره مراجعه می‌کردند، راهنمایی می‌کرد تا با یکی از شاگردان که در آن رشته تخصص داشت مناظره کنند و در واقع می توان رویکرد آن امام را تخصص گرایی در پاسخ به شبهات فرقه ها و مکاتب انحرافی متعدد دانست و همچنین رویکرد دیگر امام به منظور تبلیغ جریان اصیل امامت، اعزام نمایندگان به مناطق مختلف از آن جمله شخصی از اهل کوفه به نمایندگی از طرف امام به خراسان رفت و مردم را به ولایت او دعوت کرد جمعی پاسخ مثبت دادند و اطاعت کردند و گروهی سرباز زدند و منکر شدند و دسته ای به عنوان احتیاط و پرهیز از فتنه دست نگه داشتند و این وسعت حوزه فعالیت سیاسی امام  صادق علیه السلام را می رساند.

به نظر شما در جامعه امروز چطور می توانیم از سیره و سبک زندگی ائمه(علیهم السلام) الگو بگیریم و آن را در زندگی خود پیاده و عملیاتی کنیم؟

لازمه الگو گرفتن از ائمه اطهار(علیهم السلام) شناخت آن معصومین است و شناخت با مطالعه زندگی آن بزرگواران حاصل می شود. قرآن کریم و دین مبین اسلام مطالعه و رفتن به دنبال کسب علم و دانش را یکی از فرائض و واجبات دین به شمار آورده است، به همین دلیل، اولین آیات قرآن که نازل شد با الفاظ خواندن، قلم و علم آغاز شده است.

با مطالعه آگاهی فراوانی نسبت به سیره و سبک زندگی اهل بیت(علیهم السلام) کسب می‌ کنیم و به دنبال آن می توان با عمل و تمرین، ممارست و مجاهدت متخلق به صفات انبیای الهی شد.

به نظر شما دوستداران امام صادق(ع) باید چگونه باشند تا در مکتب ایشان قرار بگیرند.

از مهم ترین و بارزترین ویژگی های مورد انتظار برای شیعیان و مؤمنان، دو صفت والای امانتداری و راستگویی است و این دو خصلت آنچنان اهمیت دارد که اساس نظم و انسجام و آرامش هر جامعه ای را می توان با تقویت و ترویج آن دو در میان افراد جامعه پی ریزی و مشکلات را حل کرد و سعادت جوامع را تضمین نمود. امام صادق(ع) گذشته از توصیه هایی کلی به عموم شیعیان در این رابطه، به برخی از یارانش در این مورد پیام ویژه می فرستاد و اهتمام آن حضرت به ترویج و احیای این دو ویژگی انسانی واخلاقی در میان شیعیان، جایگاه آن ها را در میان تمام صفات پسندیده و فضائل اخلاقی روشن می سازد .

حضرت صادق علیه السلام در حدیث دیگری اهمیت این دو صفت را چنین بیان می دارد: «لا تنظروا الی طول رکوع الرجل وسجوده فان ذلک شی ء اعتاده، فلو ترکه استوحش لذلک ولکن انظروا الی صدق حدیثه واداء امانته ; به طول رکوع و سجود شخص ننگرید زیرا به آن عادت کرده و اگر ترک کند به خاطر آن وحشت می کند، بلکه به راستی گفتار و امانتداری او بنگرید .»