شرح خطبه حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها ـ قسمت دوم
شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۵«...وَ سُبُوغِ الاءٍ اَسْداها، وَ تَمامِ مِنَنٍ اَوْلاها، جَمَّ عَنِ الْاِحْصاءِ عَدَدُها، وَ نَأى عَنِ الْجَزاءِ اَمَدُها، وَ تَفاوَتَ عَنِ الْاِدْراكِ اَبَدُها، وَ نَدَبَهُمْ لاِسْتِزادَتِها بِالشُّكْرِ لاِتِّصالِها، وَ اسْتَحْمَدَ اِلَى الْخَلائِقِ بِاِجْزالِها، وَ ثَني بِالنَّدْبِ اِلى اَمْثالِها...
و نهايت آن از پاداش فراتر، و دامنه آن تا ابد از ادراك دورتر است، و مردمان را فراخواند، تا با شكرگزارى آنها نعمتها را زياده گرداند، و با گستردگى آنها مردم را به سپاسگزارى خود متوجّه ساخت، و با دعوت نمودن به اين نعمتها آنها را دو چندان كرد...»
در تبیین جملات اول خطبه حضرت فاطمه سلام الله علیها بیان شد با توجه به اين حقيقت كه نعمتهاى پروردگار سراسر وجود انسان را در بر گرفته است، به تعبیر علماى علم كلام «وجوب شكر منعم» بر ما واجب می گردد. از اين طريق بندگان شايستگى بيشتر كسب می كنند و مشمول نعمت هاى افزون ترى می شوند.
در جملات بیان شده، کثرت، کيفيت و طولاني‌بودن مدت نعمتها توسط حضرت فاطمه سلام الله علیها بيان شد که اينها از ويژگي نعمت‌هاست. خداوند از این طریق آدمی را به نعمتهاي الهي دعوت نموده تا بر نعمت‌هايشان افزوده شود. که این، خود نعمت عظيمي فوق نعمت‌هاست. در نتیجه سنت اولي الهي اين است که هر چه لازمه زندگي مخلوقات عالم است، خداوند عطا می فرماید ولي لطف بالاتري در حق مخلوقات آن است که اجازه داد از نعمتهاي بيشتري استفاده نمایند.
شکوه اصل توحید در این فراز از خطبۀ حضرت زهرا سلام الله علیها به وضوح قابل درک است. لیکن نباید از یاد برد که روح توحيد همان اخلاص است، پاك كردن روح از غير خدا، و دل دادن در گرو محبت او و سر نهادن بر فرمانش است و این همان نور الهى است که در اعماق جان انسانها مى درخشد.
جَمَّ عَنِ الْإِحْصَاءِ عَدَدُهَا
در اين بخش رابطه نعمتها با خلايق و تعاملي که بين متنعّمين با اين نعمت‌هاست مورد توجه قرار گرفته است.
در اينکه ما توان درک و شمارش جزئيات نعمتهاي الهي را نداریم، ترديدي نیست. ولي فرق است بين اينکه به طور اجمال بگوييم نمي‌توانيم و بين اينکه مقداري بيازماييم و ببينيم چرا نمي‌توان نعمت هاي خدا را شمرد. به این معنا که بطور مثال محبت مادر خيلي افسانه‌اي است و خداوند به مادر محبت فراواني داده است. زمانی اجمالا مي‌گوييم: محبت مادر خيلي زياد است و نمي‌توانيم حقش را ادا کنيم که البته سخن درستي است؛ اما اگر مقداري جزئيات محبت هاي مادر را در ذهن بياوريم، آن وقت احساس خضوعي که بايد در مقابل مادر داشته باشيم را بهتر درک مي‌کنيم.
فوايد تدبر در نعم الهي
اين‌گونه تفکر و تدبر فوايد زيادي به همراه دارد؛ فايده اول آن است که انسان خود را غرق نعمت مي‌بيند و هيچ‌گاه خود را فقير نمي‌داند.
فايده دوم اينکه انسان با کمي سختي جزع و فزع نمي‌کند.
فايده سوم؛ وقتي انسان به نظاره نعمت ها نشست، انگيزه شکر پيدا مي‌کند.
فايده چهارم اين است که وقتي شکر کرد نعمتش افزايش پيدا مي‌کند؛ لَئِن شَكَرْتُمْ لأَزِيدَنَّكُمْ. و بالأخره اين شکر موجب سعادت ابدي او مي‌شود. نه تنها در دنيا نعمتش افزايش پيدا مي‌کند؛ بلکه خدا از او راضي مي‌شود و براي او ثواب مي‌نويسد.
امام صادق عليه السلام بعد از اينکه فرمودند: عبادت‌کنندگان سه دسته‌اند مي‌فرمايند: ولکني اعبده شکرا له و در يک روايتي حبا له.(بحارالانوار، ج67 ص18)
با توجه به آنچه بیان شد، از این بخش از خطبه حضرت فاطمه سلام الله علیها می توان به این نتیجه رسید که در اعطاء جمیع نعمت ها و شکر و سپاس از معبود بی همتا، خداوند از همه چيز بی نیاز مطلق است. زیرا «نياز» دليل بر «كمبود» است و كمبود تنها در موجودات «ممكن» متصور است، نه ذات بى انتهاى حق. همچنین بانوی اسلام «هدف از آفرينش» را در چند جمله پر معنا خلاصه كرده است: آشكار ساختن حكمت بى پايان خداوند، دعوت بندگان به اطاعت او، نشان دادن قدرت نامحدود او، فراخواندن بندگان به عبوديتش، قوت بخشيدن به پيامبرانش. (زهرا (ع) برترين بانوى جهان؛ ص156به نقل از پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله مکارم شیرازی)
پروردگارا شمه‌اي از معرفتي که به اولياي خودت مرحمت نموده‌اي به ما نیز مرحمت فرما
برگرفته از:
1- بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرزای.
2- بیانات حضرت آیت الله مصباح یزدی.
3-مؤسسه فرهنگی و هنری عاشورا، بانوی بانوان سخن می گوید.
روابط عمومی مدیریت حوزه علمیه خواهران گلستان